Wpływ rodzeństwa na rozwój dziecka

Ten post będzie postem wyjątkowym. Nie będzie jednoznaczny ani prawdopodobnie nie przyniesie gotowych odpowiedzi. 

Chciałam jednak, by się pojawił choćby po to, by dał okazję do przemyśleń i dyskusji.

Będzie się więc składał z części osobistej – przedstawię Wam mój własny pogląd na temat wpływu rodzeństwa na rozwój dziecka – oraz z części bardziej teoretycznej, gdzie pokrótce podrzucę Wam kilka ciekawych tez, badań na temat tego czy i w jaki sposób rodzeństwo kształtuje naszą osobowość.

Rodzeństwo w metodzie Domana

Tak, tak i w temacie rodzeństwa znajdziemy w publikacjach Domana kilka wzmianek. Z resztą nie tylko w jego – wielokrotnie wśród osób zajmujących się rozwojem dzieci, spotykam właśnie ten pogląd.

Jeśli śledzicie bloga na bieżąco, wiecie już z pewnością, że podstawą, na jakiej opierają się działania z maluchem od urodzenia jest założenie, że 5 czy nawet 6 pierwszych lat życia dziecka jest najważniejszych.

W tym właśnie względzie Doman lekko tylko dotyka tematu rodzeństwa proponując, by przez pierwsze 5 lat życia dziecka skupić się na jednym tylko dziecku. Tłumaczy zatem, że jeśli rodzice myślą o kolejnym potomku, to najlepiej właśnie w takim odstępie czasu.

Przyznam, że jest to absolutnie logiczne! 

Nie dość, że rzeczywiście ów jedynak (którym jest przez te pierwsze 5 lat) dostaje 100 % uwagi, to kiedy pojawia się drugi malec, ten pierwszy jest już na tyle duży, że mamy możliwość zapewnić drugiemu bardzo podobny stopień rozwoju, bez straty, dla któregokolwiek z dzieci.

W moim odczuciu 5 lat to troszkę zbyt duża różnica wieku, by dzieci mogły się razem bawić i stworzyć naprawdę silną więź, mieć wspólne problemy, wspólne tajemnice i tematy do nocnych rozmów - choć i na to pewnie nie ma reguły. 

Rodzeństwo w naszym domu

A jak to było u nas? To ta część osobista!

Kiedy byłam dużo młodsza, a temat zakładania rodziny był absolutnie odległy i abstrakcyjny, marzyła mi się spora rodzina z optymalną ilością dzieci, w liczbie trzech 😁

Oczywiście dorosłość i życie wszystko weryfikuje❕ Coraz bardziej zdawałam sobie sprawę, że trójka to już finansowe i logistyczne wyzwanie. W końcu nawet auta nie można mieć byle jakiego, bo czy do zwykłego lanosa czy punciaka wciśnie się rodziców i trzy foteliki 😂 ?

👉Kiedy na świat przyszedł nasz Mądry Bobas czyli Hania, a ja przeżyłam pierwszy poród katastrofalnie, wiedziałam już, że pozostanie jedynakiem. Oczywiście nie jestem jedyną kobietą, która po porodzie zaklina się, że nigdy więcej się na to nie zdecyduje i nie jedyną która zmienia zdanie, prawda? 😏

👉I co się stało? Patrzyliśmy jak nasza Hania rewelacyjnie się rozwija. Obserwowaliśmy inne dzieci, które mają obok rodzeństwo. Coraz częściej zwracałam uwagę na wypowiedzi czy to osób w moim otoczeniu czy w mediach na temat rodzeństwa. Nawet niektóre seriale pokazywały mi jak wielką wartość niesie posiadanie brata czy siostry. Wciąż coraz bardziej miałam wrażenie, że coś fajnego odbieram dziecku zostawiając go jedynakiem 😉

Bo w końcu żadna przyjaciółka ani partner nie zastąpią więzi, która jest z nami na zawsze.

Oczywiście – są rodzeństwa, które ze sobą nie rozmawiają, które właściwie dla siebie nie istnieją. Uznaliśmy jednak, że w dużej mierze jest to kwestia wychowania, a cała reszta to tylko wyjątki, potwierdzające, że bądź co bądź, po chwilach grozy warto jednak mieć świadomość, że gdzieś tam jest brat lub siostra, do której zawsze można pobiec po pomoc lub po prostu się wyżalić.

👉Te wszystkie emocjonalne wartości są bezsprzeczne.

Jestem także przekonana, że rodzeństwo pomaga rodzicom wychować dzieci bardziej empatyczne, mniej egoistyczne i bardziej elastyczne. 

W końcu trudno jest uświadamiać jedynaka „na sucho”, że świat nie kręci się wokół niego, kiedy właśnie kręci się nieustannie. Przecież rodzice nie muszą dzielić uwagi ani pieniędzy na prezenty, ani czasu na rozmowy, a dziadkowie także mają do rozpieszczania tylko jednego ukochanego wnusia. Taka jest kolej rzeczy, możemy stanąć na głowie, ale świat jedynaka tak właśnie będzie wyglądał.

Choć nie uważam, że jedynacy wyrastają na gorszych ludzi – w końcu znacie z pewnością niezwykle skłonnego do dzielenia się jedynka, pełnego ciepła i empatii oraz zaborczego, egoistycznego osobnika, który ma kilkoro rodzeństwa.

Znów wiele zależy od otoczenia, wychowania, a pewnie i samego temperamentu dziecka.

👉Sprawą, o którą najbardziej się martwiłam był jednak rozwój Hani. Wydawało mi się, że skoro pojawi się drugie dziecko to właśnie to pierwsze „straci” na rozwoju. Mimo tego, że obiecywaliśmy sobie i póki co dobrze nam idzie – że jakoś to wszystko pogodzimy, by Hania wciąż była rozwijana tak jak dotychczas, by miała swoje bity i swoje zabawy w czytanie i wiele innych aktywności, które możecie obserwować, to jednak zawsze pozostaje szansa, że coś nam się nie uda.

👉Znowu z drugiej strony pozostaje fakt, że drugie dziecko – wydawało mi się – ma po prostu lepiej. W końcu jesteśmy już doświadczonymi rodzicami, do tego wszystkie materiały są gotowe, a nasza wiedza praktyczna stokroć większa niż gdy zaczynaliśmy z Hanią.

👉I co najważniejsze – drugie dziecko jest stymulowane zawsze❗ W końcu pierwsze zawsze jest obok - krzyczy, mówi, biega, szaleje, do tego rodzice rozmawiają z pierwszym dzieckiem, puszczają muzykę, czytają książki … 

Nawet jeśli nie robimy czegoś konkretnie dla młodszego malucha, to przecież ciągle bierze udział – czy tego chce czy nie – w aktywnościach starszaka. A do tego starszak zmusza go do podejmowania nowych wyzwań – w końcu każde młodsze rodzeństwo chce być jak to starsze – chce już biegać, robić siusiu na toaletę, samodzielnie jeść, a potem chodzić do przedszkola czy szkoły. To kolejny powód, dla którego to drugie rozwija się w moim odczuciu szybciej i lepiej.

Okazuje się jednak, że to niekoniecznie prawda.

Kolejność urodzenia a intelekt dziecka 

Zespół prof. Schmukle i prof. Julii Rohrer z Lipska wraz z grupą prof. Borisa Egloffa z Moguncji przeprowadzili badania nad wpływem kolejności urodzenia na osobowość człowieka. Badania dotyczyły przede wszystkim ekstrawersji, stabilności emocjonalnej, ugodowości, sumienności, otwartości na doświadczenia oraz intelektu.¹

Przede wszystkim wykazały, że 👉kolejność urodzenia nie ma wpływu na to jaką osobą się stajemy 👉 nie ma żadnego potwierdzenia, by to, którym jesteśmy dzieckiem w rodzinie miało jakikolwiek związek z powyższymi cechami naszej osobowości, poza intelektem. A i ten związek jest niewielki.

Ku jednak mojemu zdziwieniu to właśnie tę niewielką przewagę ma prezentować dziecko pierwsze, nie zaś drugie. 

Okazuje się, więc że może ten czas, w którym nasz malec może cieszyć się pełną uwagą otoczenia pozostaje kluczowy dla rozwoju intelektualnego?

A może to kwestia (proponowana w badaniu) ról jakie przyjmuje rodzeństwo „nauczyciel' - „uczeń”. Dziecko starsze ma być tym „mądrzejszym”, bardziej odpowiedzialnym, poważnym... Może to właśnie rola w rodzinie determinuje rozwój intelektualny?

Niemniej i ta przewaga jest na tyle niewielka, że nie ma szczególnego powodu się przy niej zastrzymywać, a co istotne próba badawcza jest przecież realizowana na wielu różnorodnych rodzinach, z których żadna mogła nie wspierać świadomie rozwoju dzieci tak jak my i Wy tu zgromadzeni wokół naszego bloga.

Jestem więc przekonana, że podejmując właściwe, świadome działania, rozwój intelektualny dzieci może pozostać na bardzo wysokim poziomie, będąc zarazem wyrównanym w rodzeństwie.

Choć nie zapominam, że każde z dzieci, mimo że pod jednym dachem wychowuje się jednak w nieco innej rzeczywistości, znajduje się w nieco innej perspektywie, co sprawia, że każde dziecko z rodzeństwa jest zwykle zupełnie inne.

Dlaczego warto mieć rodzeństwo?

Badań i teorii na temat tego kto ma lepiej – ci z rodzeństwem czy jedynacy – jest mnóstwo. Prawdopodobnie nigdy nie zostanie to jasno rozstrzygnięte, w końcu nie da się w pełni zneutralizować środowiska badawczego. 

Zawsze pozostaną względy ekonomiczne, socjologiczne, genetyczne, to gdzie wychowujemy dzieci, w jakim jesteśmy wieku, a nawet to jak sami zostaliśmy wychowani. To zmienne, które utrudniają naukowcom klarowne zbadanie, jakoby dana cecha lepiej lub gorzej wykształcona była wynikiem wyłącznie posiadania lub braku rodzeństwa.

Kilka atutów posiadania rodzeństwa na pewno możemy wymienić:

• rodzeństwo uczy jak radzić sobie w kontaktach z innymi ludźmi (umiejętności społeczne),
• zmusza do nauki szanowania innego spojrzenia na świat, potrzeb innych osób – dzięki temu dziecko unika szoku w przedszkolu czy szkole, kiedy okazuje się, że świat nie kręci się jednak wokół niego,
• zwiększa obustronną empatię - zarówno dziecka starszego, jak i młodszego,
• rodzeństwo zwiększa poczucie bezpieczeństwa (zwykle😉) - czy w nowym otoczeniu, czy w nowej sytuacji, rówieśnik żyjący z nami pod jednym dachem dodaje otuchy; zwykle także dziecko może liczyć na pomoc starszego brata czy siostry w trudnych sytuacjach, choćby w szkole,
• posiadanie rodzeństwa minimalizuje nudę – w końcu łatwiej wymyślić coś razem niż samemu – zwłaszcza kiedy szykuje się nudna wizyta u rodziny, na zakupach czy gdziekolwiek indziej,
• dr Julie Lumeng dowodzi także, że dzięki rodzeństwu jesteśmy zdrowsi – otyłość grozi 50 % częściej jedynakom, a dzieci posiadające rodzeństwo są mniej podatne na alergie i astmę, ze względu na „hipotezę higieniczną”.² Dzieci w rodzinach wielodzietnych trudniej przypilnować, trudniej też zapewnić im sterylne środowisko przez co częściej mają kontakt z bakteriami i zarazkami, co pozytywnie wpływa na trening układu odpornościowego
• rodzeństwo sprawia, że trudniej poczuć się samotnym 😊

A może coś jeszcze byście dopisali?

Podsumowując – to kim się stajemy zależy od mnóstwa czynników, a relacje między rodzeństwem to temat złożony. W moim odczuciu jednak pomimo rówieśniczych walk, posiadanie rodzeństwa jest wartością nieocenioną. Głęboko wierzę, że uda nam się pogodzić zarówno rozwijanie naszych pociech intelektualnie, jak i zapewnienie im warunków, w których rywalizacja o uwagę rodziców nie będzie miała miejsca, a za kilka lat będą odczuwały jedynie pozytywne efekty posiadania siostry 😍

Napiszcie koniecznie jak jest u Was! Czy warto mieć rodzeństwo? I dlaczego? Może dopiszecie coś do mojej listy? Jak wpływa rodzeństwo na rozwój dziecka? Intelektualny i emocjonalny...

¹https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4655522/

²https://www.aspph.org/michigan-study-examines-influence-of-siblings-on-childhood-obesity-development/

Oczywiście jak zawsze, jeśli spodobał Ci się artykuł, podziel się nim ze znajomymi!

👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇